En Ucuz Kumaş Hangi Ülkede?
Bir kumaş parçasının fiyat etiketine bakarken, sadece “ne kadar” değil, aynı zamanda “nerede” ve “nasıl” üretildiğini de düşünmeye ne dersiniz? Bilimsel merakla yola çıkarak: gerçekten en ucuz kumaş hangi ülkede üretiliyor ve bu fiyat farklılıklarının ardında hangi veriler yatıyor? Bu sorularla başlıyorum çünkü ardında ekonomik, teknolojik ve etik katmanları olan bir konu bu.
Küresel kumaş üretim maliyeti ve karşılaştırmalar
Yakın zamanda yayınlanan International Textile Manufacturers Federation (ITMF) “Production Cost Comparison (IPCC)” raporu, kumaş üretiminden iplik aşamasına, dokuma/örme ve apre işlemlerine kadar tüm zincirin maliyetlerini ülkeler bazında karşılaştırıyor. ([Kohan Tekstil Haberleri][1])
Örneğin, bir metre kumaşın işlenmiş hâli için 2023 verilerine göre ortalama üretim maliyeti 0,94 USD/m civarında. ([ITMF][2])
Rapor, ülkeler arasında ciddi farklar olduğunu gösteriyor: örneğin Bangladeş’te metre başına 0,70 USD/m gibi çok düşük bir maliyet kaydedilmişken, İtalya gibi gelişmiş ülkelerde 1,50 USD/m civarına çıkabiliyor. ([Örgü Sektörü][3])
Buradan çıkarılabilecek ilk sonuç: en düşük maliyetli kumaş üretimi Bangladeş gibi düşük işgücü maliyeti olan ülkelerde gerçekleşiyor.
Neden Bangladeş? Arkasındaki etkenler
Düşük işgücü maliyeti, uygun enerji ve altyapı gibi faktörler Bangladeş’i öne çıkarıyor. Raporlara göre Bangladeş’te iplik üretiminde işçilik maliyeti metre başına 0,23 USD gibi bir değerle ölçülmüş durumda. ([TexSPACE Today][4])
Buna ek olarak, düşük enerji fiyatları, ölçek ekonomisi sayesinde büyük hacimli üretim, işçi ücretlerinin görece düşük olması gibi etkenler bu ülkede maliyetin görece az olmasına yol açıyor.
Ancak “maliyeti düşük” = “kalitesi iyi” ya da “etik üretim” anlamına gelmez
Bilimsel analizlerde sadece “dolar/m” değil, aynı zamanda çevresel etkiler (karbon ayak izi), işçi hakları, teknolojik yatırımlar da göz önüne alınmalı. Örneğin:
Kumaş üretimi sırasında kullanılan enerji, su, kimyasallar ve ileri teknoloji eksikliği, düşük maliyetin arkasında bir yük olarak duruyor. ([ScienceDirect][5])
Ayrıca, düşük işgücü maliyeti bazı ülkelerde işçi haklarının gözetilmediği anlamına gelebiliyor; etik açıdan soru işaretleri oluşuyor.
Türkiye ve diğer ülkelerle karşılaştırılınca
Türkiye gibi ülkeler eskiyen işgücü maliyeti avantajlarını yitirme eğiliminde, teknoloji ve enerji maliyetleri yükselmiş durumda. Gelişmiş ülkelerde ise maliyetler doğal olarak daha yüksek. Bu da küresel pazarda maliyet açısından rekabetin giderek zorlaştığını gösteriyor. ([Financial Times][6])
Merak uyandıran sorular
En ucuz kumaş üretimi yapan ülke olarak Bangladeş görülse bile, bu “en iyi seçim” anlamına gelir mi? Kalite, çevresel sürdürülebilirlik ve işçi hakları açısından ne kadar sağlıklı?
Düşük maliyetli üretim modeli uzun vadede sürdürülebilir mi? Yoksa teknoloji yatırımı ve işçi ücretlerinin artmasıyla bu avantaj yavaş yavaş kaybolacak mı?
Bir ülke “ucuz üretici” olarak kalırken, bu ülkenin çevresel ve sosyal borcu nasıl ödenecek? Fiyatın düşük olması başka bir bedeli ödüyor olabilir mi?
Sonuç
Kısacası: en ucuz kumaş üretimi günümüzde Bangladeş gibi düşük maliyetli ülkelerde gerçekleşiyor. Ancak bu tek başına yeterli bir kriter değil. Fiyat düşük olsa bile işçilik, çevre, kalite gibi alanlarda ciddi tartışmalar mevcut. Üretim maliyeti ne kadar az olsa da, tüketici olarak neleri göz önünde bulundurduk? Ucuzun arkasındaki gerçekleri sorgulamak gerekli.
Eğer isterseniz, farklı ülkelere göre kumaş üretim maliyeti verilerini tablo halinde çıkarabilirim — böylece karşılaştırmalı bir grafik de görmüş oluruz.
[1]: https://kohantextilejournal.com/textile-cost-carbon-footprint-benchmarked-2023-itmf/?utm_source=chatgpt.com “Textile Cost and Carbon Footprint Benchmarked in 2023 by ITMF”
[2]: https://www.itmf.org/images/dl/articles/2025/ITMF-Tracing-Production-Costs-And-Carbon-Footprint-In-The-Primary-Textile-Industry_Textile-World.pdf?utm_source=chatgpt.com “ITMF: Tracing Production Costs And Carbon Footprint In The Primary …”
[3]: https://www.knittingindustry.com/new-report-benchmarks-textile-production-costs/?utm_source=chatgpt.com “New report benchmarks textile production costs”
[4]: https://www.texspacetoday.com/itmf-report-highlights-production-costs-and-carbon-footprint-in-the-primary-textile-industry/?utm_source=chatgpt.com “ITMF report highlights production costs and carbon footprint in the …”
[5]: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666784325000762?utm_source=chatgpt.com “The hidden cost of textiles production – ScienceDirect”
[6]: https://www.ft.com/content/5999e52b-e706-42d4-b4ef-ec39a229c0db?utm_source=chatgpt.com “Turkey’s economic woes catch up with Erdoğan”